Gezegenlerin tanımı değişmek üzere! Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) tarafından 2006 yılında belirlenen ve gezegenlerin Güneş etrafında dönmesini şart koşan mevcut tanım, birçok araştırmacı tarafından güneş-merkezli ve günümüz bilgileriyle uyumsuz olarak görülüyor. Yeni bir öneri, bu tanımı değiştirmeyi ve daha geniş bir perspektif sunmayı amaçlıyor.
Mevcut tanım, bir gök cisminin gezegen olarak kabul edilmesi için Güneş etrafında dönmesini, kütlesinin kendi yerçekimiyle yuvarlak bir şekle bürünecek kadar büyük olmasını ve yörüngesindeki diğer cisimleri temizlemiş olmasını gerektiriyor. Ancak bilim insanları, Güneş Sistemi dışındaki yıldızların etrafında dönen binlerce gezegenin varlığını artık biliyorlar. Bu nedenle, mevcut IAU tanımı sadece Güneş Sistemi içindeki gezegenleri kapsıyor.
Yeni önerilen tanım ise gök cisimlerinin bir veya daha fazla yıldız, kahverengi cüce veya yıldız kalıntısı etrafında dönebileceğini belirtiyor ve gezegenler için kütle sınırları getiriyor. UCLA’da yer, gezegen ve uzay bilimleri ile fizik ve astronomi profesörü olan Jean-Luc Margot, bu yeni tanımın baş yazarı ve bu öneriyi 2024 yılının Ağustos ayında yapılacak IAU Genel Kurulu’nda sunacak.
Yeni tanım, bir gezegenin şu özelliklere sahip olması gerektiğini öne sürüyor:
- Bir veya daha fazla yıldız, kahverengi cüce veya yıldız kalıntısı etrafında dönmesi
- Kütlesinin en az 102310^{23}1023 kg olması
- Kütlesinin en fazla 13 Jüpiter kütlesi (yaklaşık 2.5×10282.5 \times 10^{28}2.5×1028 kg) olması
Margot ve ortak yazarları Brett Gladman ve Tony Yang, bu tanımı desteklemek için matematiksel bir algoritma kullanarak Güneş Sistemi’ndeki cisimlerin özelliklerini analiz ettiler. Bu analiz, gezegenlerin belirli özellikleri paylaştığını ve bu özelliklerin genel bir gezegen tanımı oluşturmak için kullanılabileceğini gösterdi.
Örneğin, bir cisim, çevresindeki daha küçük cisimleri biriktirerek veya dışarı atarak yörüngesini temizleyecek kadar yerçekimine sahipse, dinamik olarak baskın kabul edilir. Güneş Sistemi’ndeki tüm gezegenler dinamik olarak baskındır, ancak cüce gezegenler ve asteroitler gibi diğer cisimler bu özelliğe sahip değildir. Margot, bu özelliğin gezegen tanımına dahil edilebileceğini belirtti.
Gezegenlerin yuvarlak olma gerekliliği ise yeni tanımda daha az önemlidir. Uzak gezegenlerin şekillerini kesin olarak belirlemek genellikle zordur. Ancak, yeni tanımda belirlenen kütle sınırlarının çoğu gök cismini yuvarlak yapması beklenmektedir.
Yeni tanımın kabul edilmesi birkaç yıl alabilir, ancak Margot ve meslektaşları, bu çalışmanın daha iyi bir gezegen tanımı için bir tartışma başlatmasını umuyor.
Gezegenlerin tanımındaki bu değişiklik, sadece Güneş Sistemi içindeki değil, evrendeki tüm gezegenlerin daha kapsayıcı ve doğru bir şekilde tanımlanmasını sağlayabilir. Bu yeni tanım, hem astronomlar hem de genel bilim camiası için büyük bir adım olabilir.